دکتر پرویز کردوانی / چهره ماندگار علمی گیاهان کویری

دکتر پرویز کردوانی / چهره ماندگار علمی

 گیاهان کویری

دکتر کردوانی می‌گوید هر کشوری که کویر دارد برایش اسمی نیز دارد ، در
ایران ما به نمکزار می‌گوییم کویر که به زمینی گفته می‌شود که تمرکز و مقدار نمک
به حدی است که در آن زمین قابل‌رویش برای گیاهان زراعی نیست به طوری که پسته و
خرما نیز که در برابر شوری مقاوم هستند درکویر نمی‌روید. 
ممکن است که در کویر گیاهان غیر زراعی مثل گز ، خارشتری و نی که به شوری مقاوم
هستند درآن بروید که به این زمین هامراتع کویری می‌گویند. 
کردوانی می‌گوید اگر نمک خاک از یک میزان معین بگذرد هیچ گیاهی در آن به وجود نمی‌آید
و کویرلخت به وجود می‌آید مثل کویر بزرگ مرکزی ایران که در شمال این کویر شهرستان‌های
گرمسار، سمنان ، شاهرود و دامغان در جنوب آن شهرستان‌های خور و جندق قراردارد و
بیش از ? ???هزار کیلومتر مربع وسعت
دارد که بزرگترین نمک زار ایران و جهان است. 
دکتر کردوانی در تشریح کویر بزرگ مرکزی ایران می‌گوید در اطراف این کویر گیاه می‌روید
که مراتع مردم منطقه محسوب می‌شود و وسط آن هیچ نوع گیاهی ندارد و لخت است. 
* کویر موهبت الهی است: 
کردوانی می‌گوید در گذشته کویر مایه بدبختی و سرزمین شوم به حساب می امد و عامل
بازدارنده توسعه اقتصادی تلقی می‌شد. 
در گذشته به دلیل اینکه شغل مردم کشاورزی بود و کویر هم به دلیل اینکه زه آب دارد
موجب می‌شد که زمین‌های اطرافش نیز قابل کشاورزی نباشد. 
دکتر کردوانی می‌گوید من معتقدم که با توسعه علم و تکنولوژی امروز کویر نه تنها
مایه بدبختی نیست بلکه از موهبت‌های الهی محسوب می‌شود. 
کردوانی می‌گوید تمام انواع کویرها چه کویرهایی که دارای گیاه و یا فاقد گیاه باشد
برای بشر قابل استفاده است. 
او می‌گوید در گذشته به دلیل خاک و آب شور این مناطق به تدریج خاک های اطراف آن
نیز شور شدند و از حاصلخیزی افتاند و در اطراف کویر یک تمدن مفلوک کشاورزی ایجاد
شد به طوری که مردم از مناطق کویری کوچ کردند. 
او می‌گوید به دلیل اینکه تمام کویرهای ایران قابل استفاده است ، اگر در آینده به
کویرها توجه بشود در آن مناطق ، زنجیروار شهرها و شهرک‌های صنعتی و تمدن صنعتی به
وجود خواهد آمد. 
* مراتع کویری : 
این کویرشناس برجسته کشور می‌گوید از کویرهایی که گیاه دارند در سه زمینه می‌توانیم
استفاده کنیم. ابتدا به عنوان مراتع کویری ، به خصوص پرورش شتر در مراتع کویری
صنعت کشاورزی کشور را متحول می‌کند. 
او می‌گوید شتر همچون بچه‌ها که بستنی رو دوست داردند به گیاه خارشتر علاقه وافری
دارد که با خوردن این گیاه نمک ان را از طریق ادرار و فضولاتش خارج می‌کند و شیر و
گوشت شیرین حاصل آن است. 
کردوانی به دست اندرکاران کشور توصیه می‌کند که بااجرای طرح‌های تقویت مراتع می‌تواینم
دامداری در مناطق کویری را گسترش دهیم و بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز کشور را
از طریق پرورش شتر تامین کنیم. 

                                                                       
* گیاهان دارویی و صنعتی کویر: 
کردوانی می‌گوید بسیاری از گیاهانی که در کویر(نمکزار) می‌روید گیاهان دارویی و
صنعتی هستند که از آن میان می‌توان به اشنیان، خارشتر، استبرق ، گز، گون، کنار و
گهور اشاره کرد. 
* گیاه کویری اشنیان : 
گیاه کویری اشنیان که محلی‌های به آن اشلون می‌گویند، اولین کاربردش در زمینه
شویندگی و پاک کنندگی است به طوری که در قدیم نیز با کوبیدن این گیاه از آن چوبک
درست می‌کردند. چوبک با قدرت پاک کنندگی زیاد ، یک شوینده کاملا سازگار با محیط
زیست محسوب می‌شود. 
از ماده شیمیایی که از خاکستر اشنیان تولید می‌شود، سود سوز آور تولید می‌شود که
خاصیت قلیایی دارد و از آن می‌توان در صنعت قالیبافی استفاده کرد. 
اشنیان همچنین از گیاهان کویری است که شتر آن را از خارشتر نیز بیشتر دوست دارد. 
* گیاه کویری استبرق : 
کردوانی می‌گوید از گیاه استبرق می‌توان چیزی لطیف تر از ابریشم طبیعی تولید کرد و
ما که این منبع بزرگ را در اختیار داریم لازم نیست ابریشم را فقط با کرم ابریشم
تولید کنیم زیرا ابریشم حاصل از گیاه کویری استبرق بسیار لطیف، سفید و با کیفیت
است. 
شیره گیاه استبرق خاصیت ضداسهال دارد و می‌توان داروهای ضد اسهال از آن تولید کرد. 
* گیاه کویری گز: 
کردوانی می‌گوید انگبین گیاه گز در کویر از نیش حشرات بر این گیاه تولید می‌شود به
این ترتیب که در نقطه‌ای که حشرات ساقه گیاه را نیش می‌زند، به اندازه یک دانه شکر
از آن ماده شیرینی خارج می‌شود که آن انگبین یا گز انگبین می‌گویند و کویرنشینان
برای برداشت آن با خیس کردن دستشان این محصول را جمع‌آوری می‌کنند که کار مشکلی
است و دختران کویر با بستن یک کاسه به جلوی گردنشان از صبح تا شب نمی‌توانند بیش
از حدود یکصد گرم انگبین جمع‌آوری کنند. 
او می‌گوید در خوانسار از گون انگبین را راحت تر می‌گیرند به طوری که با پهن کردن
پارچه در زیر گیاه و تکان دادن آن انگبین را جمع آوری می کنند که از آن برای تولید
شیرینی و گز استفاده می‌شود. 
کردوانی به نکته‌ای ظریف در مورد محصول گیاه گز اشاره می‌کند و می‌گوید اگر به
گیاه گز آب کافی برسد، به آن آب خورده می‌گویند که محصول آن شیرین نیست. 
به گفته او گیاه گز باید سختی تشنگی را تاب بیاورد تا محصول آن انگبین شیرین باشد. 
گیاه کنار نیز که برگ آن سدر نامیده می‌شود، به همین ترتیب است. 
به عبارت دیگر، این گیاه در سال‌هایی که بارندگی زیاد باشد خوب رشد نمی‌کند و این
گیاه نیز در تشنگی رشد می‌کند. 
* کاکتوس 
کاکتوس از جمله گیاهانی است که در طبیعت برای خودش آب ذخیره می‌کند به طوری که
کاکتوس‌ها در بعضی از نقاط جهان آب بسیار زیادی در خود ذخیره می‌کنند و در
ایرانشهر واقع در منطقه خشک جنوب شرقی ایران، نوع کوچکتری از این کاکتوس‌ها می‌روید.

نوشته شده توسط کرباسی ها در یکشنبه پانزدهم اسفند ۱۳۹۵ |