تاريخچه خانه تاريخي استادعباس كرباسي آراني (قسمت اول (از 150 سال پيش تاكنون )

تاريخچه خانه تاريخي استادعباس كرباسي  آراني

اين خانه در كوي درب مسجد قاضي واقع شده است كه 150 سال قبل توسط آقا رحيم دروازه (نايب حكومه) فرزند آقا سليم آراني   در دوره خريداري شد (  وي مسئول دروازه هاي شهر وكنترل  ورود و خروج كالا ونيز  افراد و تجارو نيز تنظيم آب و نظارت بر  ارزتزاق مردم و نگهداري از گوشت و مواد فاسد شدني تا يكسال در يخچال دروازه(كوي آبگاه يا آب پخش  بوده است)  ) با توجه به اينكه در ادوار مختلف قسمتهايي از خانه  خراب و نيز تعمير شده است ولي اساساً  اين خانه صدها سال سابقه براي  مقر قضاوت بوده است  و آخرين قاضي مشهور  بعد ا زدوره  زنديه  كه با فرمان فتحعلي شاه  قاضي  و امام جمعه شد ملاعلي  بوده است بعدآز او حدود 50 سال  اين خانه مدرسه علميه  و بعد مدتي به عنوان انباري تجارتي اجاره حاج رمضانعلي ونيز  مهمانخانه اي براي رجال و نيز طلاب غريبه  بود كه مدتي در شهر اقامت مي كردند اگر شهر دچار آشوب يا بحراني مي شد  محل تجمع برزگان براي تصميم گيري آنها بود بعد به اذان علما به آقا  رحيم دروازه  پدر استاد عباس  فروخته و واگذار  شد  و استاد عباس كه عمداً  تاجر كرباس  بود آن را مسكوني كرده است . اين خانه بزرگتر از اين بوده قسمتي از آن با صلاحديد باباقاسم پدرزن اش؛ مسجد ملاعلي ساخته شده  كه در همين زمان  با ساخت زمين برف انداز مسجد قاضي  (براي اقامت دائمي  علما در آران) بدين ترتيب  اين خانه  با خانه هاي عاملي همسايه شد و خانه هاي غربي كه محل اقامت نگهبانان خانه بوده و نيز برجي  كه كبوتر خانه بوده و قاضي هاي هر شهر به كمك اين كبوتر ها از اوضاع و احوال  زمان با خبر مي شدند و هر كارواني از آران حركت مي كرد كبوتر هايي را از قاضي مي خريد و هر اتفاقي اعم مرگ افراد كاروان و يا دزدي راهزنان  و يا تلف شدن كالا را به قاضي گزارش مي دادند و قاضي هم  تصميمات مقضي را صادر مي كرد مثلاً اگر فردي در كاروان مرده بود اموال اش را بين وراث تقسيم مي كرد و اگر كالا ها  سرقت شده بود نامه اي به قاضي شهر هاي قبل  و بعدي مسير كاروان   مي نوشت تا كالا را از دزدان پس بگيرند و سارقين اعدام شوند. مسجد ملاعلي فعلي در زمان خود ملاعلي زندان و محل ثبت و بازپرسي شكايات و محل استراحت شكايان از راههاي دور و محتسب (پليس قضايي  يا تعزيرات فعلي ) بود و افرادي هم نقش منشي قاضي بودند كه  نصير و معين ناميده مي شدند و امور اموال و محاسبا ت قاضي را داشتند  و شخصي كه اين امور را به جاي  قاضي بررسي مي كرد و معاون قاضي محسوب مي شد امين الحاج مي گفتند كه يك سمت اداري از نظر قضايي بود در بالاي اين بنا كه هم اكنون بصورت نمادين آئينه اي گلدسته هاي زيارت محمد هلال ع  را مي توان رصد كرد درآن زمان آئينه ها براي تمام اطراف و  و برج هاي محلات قرار داشته است كه توسط جاسوسان خود در  هر محله با روشن كردن آتش در پشت بام خانه هاشان و يا دود كردن آشوب ويا بحراني را  در محله به طرف آئينه ها  فوري به اطلاع قاضي مي رساندند . در شمال اين خانه خانه ماريا قرار داشت كه بيماران توسط اطباء بستري و معاينه مي شدند در ضلع شرقي اين خانه شترخانه  و اصطبل  و  محل بار اندازبوده كه  محل خانه شريف و بحريني شده است  اتاق خانه صغري كيسه كش در خانه شريف بود خرابه اي از آن موجود است  مقام اين زن  به مانند  پزشكقانوني براي اطفال و زنان بود كه مورد ضرب و جرح قرار گرفته بودند وسعت   اين خانه  به اندازه پنج  امامزاده و  مسجد قاضي است  بطوري كه از از در غربي حمام عنايتي و از در شرقي حمام قاضي قابل مشاهده بوده است . و ايوان اصلي خانه با ايوان بهاري  مسجد قاضي دريك راستا قرار دارد آب اين خانه از طريق قنات تامين مي شد حوضخانه در طرف شرقي و و از طريق دالاني   متصل به اين خانه در زير خانه شريف (صغري كيسه كش ) بود اين دالان و حوضخانه كه در كنار اصطبلي قرار داشت كه سنگ آن در زير خاك باقي است در سالهاي كشف حجاب (80 سال پيش ) كه زنان از ترس امنيه و آجانها نمي توانستند به حمام بروند با استتار خود در خورجين الاغ به اين محل آمده وبا تعبيه  ديگها يي كه علي اكبر كرباسي كه شغل رنگرزي داشته در دالان زنان در كنار حوض آب را گرم و حمام كرده و مراجعت مي كردند كه بايد بعنوان موزه حجاب و مقاومت و مبارزه  زنان آران  در برابربي حجا بي  توجه شود  اصطبلي كه در كنار ينن حوضخانه قرار داشت محلي براي نوكران بردگان و و كنيزان ، زنان و ... افرادي بود كه خرابكاري در خانه ارباب و يا خان داشتند كه فوري از ترس جانشان به اين محل آمده و تحصن مي كرند و تا قاضي حكمي نداده بود خان و يا اربابان نمي توانستند آنها را از محل تحصن بيرون بياورند   خانه داراي بدنه اصلي هزار ساله از دوره آل بويه بوده است ولي به مقتضيات روز  حذف و اضافاتي  داشته است . اسلوب خانه براي كار اداري مختلف  قضاوت  داراي محل كار محتسب و زندان و امين الحاج (معاون قاضي و بازپرس) .... بوده است .مثلاً مكاني كه  در داخل  بوده فعلاً در  خارج از خانه و  مسجدفعلي ملاعلي بنا كرده اند . مكاني بنام اصطبل (شماره فرعي 15)كه در كنار حوضخانه و دالان وجودداشت كه وقتي در جايي مشاجره و دعواي وجود داشت و طرف فعلاً دست اش براي اثبات بي گناهي اش كوتاه بود مثلاً خان و اربابان كه آنها در خانه هاشان زندان داشتند و يا  گاهي افراد تحت نظر خود را  از جمله فرزندان و كنيزه و غلامان شكنجه هم مي دادند  از ترس جان شان به اين اصطبل پناهنده  و متحصن مي شدندو آمدن و رسيدگي  تا قاضي مراقبت مي كردند و هيچكس حق نداشت آنها از آنجا بيرون كند و يا بعداز آزاد شدن براي تحصن در آنجا تنبيه كند . يكي از مكانهايي كه وجود داشت محل كار امين الحاج و محتسب و زندان و نيز محل استراحت  افرادي بود كه  بود   كه براي قضاوت آمده بودند . كه محتسب بعنوان تعزيرات فعلي و پليس قضايي در بازار وبراي كسبه و تجار  بود  . و امين الحاج هم براي تقسيم ارث و ميراث و رسيدگي به آن  و عريضه نويسي  

http://econews.com/fa/content/1493118

http://econews.com/files/images/normal/664909720420837.jpg